آغاز عشق فرهاد

پری پیکر نگار پرنیان پوش		بت سنگین دل سیمین بنا گوش
در آن وادی که جائی بود دلگیر		نخوردی هیچ خوردی خوشتر از شیر
گرش صدگونه حلوا پیش بودی		غذاش از مادیان و میش بودی
از او تا چارپایان دورتر بود		ز شیر آوردن او را دردسر بود
که پیرامون آن وادی به خروار		همه خر زهره بد چون زهره مار
ز چوب زهر چون چوپان خبر داشت		چراگاه گله جای دگر داشت
دل شیرین حساب شیر می‌کرد		چه فن سازد در آن تدبیر می‌کرد
که شیر آوردن از جائی چنان دور		پرستاران او را داشت رنجور
چو شب زلف سیاه افکند بر دوش		نهاد از ماه زرین حلقه در گوش
در آن حقه که بود آن ماه دلسوز		چو مار حلقه می‌پیچید تا روز
نشسته پیش او شاپور تنها		فرو کرده ز هر نوعی سخنها
از این اندیشه کان سرو سهی داشت		دل فرزانه شاپور آگهی داشت
چو گلرخ بیش او آن قصه بر گفت		نیوشنده چو برگ لاله بشکفت
نمازش برد چون هندو پری را		ستودش چون عطارد مشتری را
که هست اینجا مهندس مردی استاد		جوانی نام او فرزانه فرهاد
به وقت هندسه عبرت نمائی		مجسطی دان و اقلیدس گشائی
به تیشه چون سر صنعت بخارد		زمین را مرغ بر ماهی نگارد
به صنعت سرخ گل را رنگ بندد		به آهن نقش چین بر سنگ بندد
به پیشه دست بوسندش همه روم		به تیشه سنگ خارا را کند موم
به استادی چنین کارت بر آید		بدین چشمه گل از خارت بر آید
بود هر کار بی‌استاد دشوار		نخست استاد باید آنگهی کار
شود مرد از حساب انگشتری گر		ولیک از موم و گل نز آهن و زر
گرم فرماندهی فرمان پذیرم		به دست آوردنش بر دست گیرم
که ما هر دو به چین همزاد بودیم		دو شاگرد از یکی استاد بودیم
چو هر مایه که بود از پیشه برداشت		قلم بر من فکند او تیشه برداشت
چو شاپور این حکایت را بسر برد		غم شیر از دل شیرین بدر برد
چو روز آیینه خورشید دربست		شب صد چشم هر صد چشم بربست
تجسس کرد شاپور آن زمین را		بدست آورد فرهاد گزین را
به شادروان شیرین برد شادش		به رسم خواجگان کرسی نهادش
در آمد کوهکن مانند کوهی		کز او آمد خلایق را شکوهی
چو یک پیل از ستبری و بلندی		به مقدار دو پیلش زورمندی
رقیبان حرم به نواختندش		به واجب جایگاهی ساختندش
برون پرده فرهاد ایستاده		میان در بسته و بازو گشاده
در اندیشه که لعبت باز گردون		چه بازی آردش زان پرده بیرون
جهان ناگه شبیخون سازیی کرد		پس آن پرده لعبت بازیی کرد
به شیرین خنده‌های شکرین ساز		در آمد شکر شیرین به آواز
دو قفل شکر از یاقوت برداشت		وزو یاقوت و شکر قوت برداشت
رطب‌هائی که نخلش بار می‌داد		رطب را گوشمال خار می‌داد
به نوش‌آباد آن خرمان در شیر		شکر خواند انگبین را چاشنی گیر
ز بس کز دامن لب شکر افشاند		شکر دامن به خوزستان برافشاند
شنیدم نام او شیرین از آن بود		که در گفتن عجب شیرین زبان بود
ز شیرینی چه گویم هر چه خواهی		بر آوازش بخفتی مرغ و ماهی
طبرزد را چو لب پرنوش کردی		ز شکر حلقه‌ها در گوش کردی
در آن مجلس که او لب برگشادی		نبودی تن که حالی جان ندادی
کسی را کان سخن در گوش رفتی		گر افلاطون بدی از هوش رفتی
چو بگرفت آن سخن فرهاد در گوش		ز گرمی خون گرفتش در جگر جوش
برآورد از جگر آهی شغب ناک		چو مصروعی ز پای افتاد بر خاک
به روی خاک می‌غلتید بسیار		وز آن سر کوفتن پیچید چون مار
چو شیرین دیدکان آرام رفته		دلی دارد چو مرغ از دام رفته
هم از راه سخن شد چاره سازش		بدان دانه به دام آورد بازش
پس آنگه گفت کی داننده استاد		چنان خواهم که گردانی مرا شاد
مراد من چنان است ای هنرمند		که بگشائی دل غمگینم از بند
به چابک دستی و استاد کاری		کنی در کار این قصر استواری
گله دور است و ما محتاج شیریم		طلسمی کن که شیر آسان بگیریم
ز ما تا گوسفندان یک دو فرسنگ		بباید کند جوئی محکم از سنگ
که چوپانانم آنجا شیر دوشند		پرستارانم این جا شیر نوشند
ز شیرین گفتن و گفتار شیرین		شده هوش از سر فرهاد مسکین
سخن‌ها را شنیدن می‌توانست		ولیکن فهم کردن می ندانست
زبانش کرد پاسخ را فرامشت		نهاد از عاجزی بر دیده انگشت
حکایت باز جست از زیر دستان		که مستم کور دل باشند مستان
ندانم کوچه می‌گوید بگوئید		ز من کامی که می‌جوید بجوئید
رقیبان آن حکایت بر گرفتند		سخن‌هائی که رفت از سر گرفتند
چو آگه گشت از آن اندیشه فرهاد		فکند آن حکم را بر دیده بنیاد
در آن خدمت به غایت چابکی داشت		که کار نازنینان نازکی داشت
از آنجا رفت بیرون تیشه در دست		گرفت از مهربانی پیشه در دست
چنان از هم درید اندام آن بوم		که می‌شد زیر زخمش سنگ چون موم
به تیشه روی خارا می‌خراشید		چو بید از سنگ مجرا می‌تراشید
به هر تیشه که بر سنگ آزمودی		دو هم سنگش جواهر مزد بودی
به یک ماه از میان سنگ خارا		چو دریا کرد جوئی آشکارا
ز جای گوسفندان تا در کاخ		دو رویه سنگها زد شاخ در شاخ
چو کار آمد به آخر حوضه‌ای بست		که حوض کوثرش زد بوسه بر دست
چنان ترتیب کرد از سنگ جوئی		که در درزش نمی‌گنجید موئی
در آن حوضه که کرد او سنگ بستش		روان شد آب گفتی زاب دستش
بنا چندان تواند بود دشوار		که بنا را نیاید تیشه در کار
اگر صد کوه باید کند پولاد		زبون باشد به دست آدمیزاد
چه چاره کان بنی‌آدم نداند		به جز مردن کزان بیچاره ماند
خبر بردند شیرین را که فرهاد		به ماهی حوضه بست و جوی بگشاد
چنان کز گوسفندان شام و شبگیر		به حوض آید به پای خویشتن شیر
بهشتی پیکر آمد سوی آن دشت		بگرد جوی شیر و حوض برگشت
چنان پنداشت کان حوض گزیده		نکرد است آدمی هست آفریده
بلی باشد ز کار آدمی دور		بهشت و جوی شیر و حوضه و حور
بسی بر دست فرهاد آفرین کرد		که رحمت بر چنان کس کاین چنین کرد
چو زحمت دور شد نزدیک خواندش		ز نزدیکان خود برتر نشاندش
که استادیت را حق چون گذاریم		که ما خود مزد شاگردان ندرایم
ز گوهر شب چراغی چند بودش		که عقد گوش گوهر بند بودش
ز نغزی هر دری مانند تاجی		وزو هر دانه شهری راخراجی
گشاد از گوش با صد عذر چون نوش		شفاعت کرد کاین بستان و بفروش
چو وقت آید کزین به دست یابیم		ز حق خدمتت سر بر نتابیم
بر آن گنجینه فرهاد آفرین خواند		ز دستش بستد و در پایش افشاند
وز آنجا راه صحرا تیز برداشت		چو دریا اشک صحرا ریز برداشت
ز بیم آنکه کار از نور می‌شد		به صد مردی ز مردم دور می‌شد